مقیاس وکسلر 5، آخرین نسخه از مقیاس‌های هوش وکسلر کودکان برای ارزیابی توانایی‌های شناختی و هوش کودکان 6 تا 16 سال و 11 ماه می‌باشد. این ابزار بالینی جامع در سال 2014 معرفی شده و توسط مجموعه پیرسون انطباق و هنجاریابی شده است. نسخه 5 مقیاس‌های هوش وکسلر کودکان دارای تغییرات زیادی نسبت به نسخه‌های قبلی است و از 21 خرده‌آزمون تشکیل شده است. این مقیاس به عنوان یک ابزار معتبر برای ارزیابی توانمندی‌های شناختی کودکان بهره‌مند است و به دلیل به‌روزرسانی‌ها و تحولات اعمال شده، توانسته است با چالش‌ها و نیازهای روزافزون در زمینه ارزیابی هوش کودکان سازگاری داشته باشد.


خرده آزمون‌های وکسلر 5 WISC-V

همانطور که اشاره کردیم، نسخه 5 مقیاس های هوش وکسلر کودکان دارای 21 خرده آزمون است. در این بخش قصد داریم آن‌ها را به شما معرفی کنیم.

خرده‌آزمون‌های اصلی (برای اندازه‌گیری توانایی‌های اصلی شناختی و هوشبهر)

خرده‌آزمون‌های اصلی مقیاس WISC-V، جهت اندازه‌گیری توانمندی‌های اساسی شناختی و هوشبهر کودکان، به 10 آزمون تقسیم شده‌اند. این آزمون‌ها عبارتند از:

1. طراحی با مکعب‌:

این آزمون به ارزیابی توانایی‌های فضایی و تجسمی کودکان می‌پردازد.  

2. شباهت‌ها:

این خرده‌آزمون به میزان تشخیص الگوها و همانندها در موارد مختلف می‌پردازد.

3. استدلال ماتریس:

میزان توانایی کودک در حل مسائل منطقی و استدلال را سنجیده و ارزیابی می‌کند.

4. ظرفیت عدد:

این آزمون به توانایی ثبت ذهنی اعداد و بیان آن به صورت مستقیم، معکوس و متوالی می پردازد.

5. رمزگذاری:

ارزیابی توانمندی‌های کودک در تفسیر و تجزیه و تحلیل الگوهای رمزنگاری و ارزیابی توجه تقسیم شده را انجام می‌دهد.

6. واژگان:

این خرده‌آزمون به تعیین دایره و دقت دانش لغات کودکان می‌پردازد.

7. وزن شکل:

ارزیابی توانایی کودک در تشخیص الگوها و ارتباطات وزنی را انجام می‌دهد.

8. معماهای دیداری:

به میزان توانمندی کودک در حل معماهای بصری می‌پردازد.

9. ظرفیت تصویر:

این خرده‌آزمون به توانایی در تجسم و ثبت ذهنی تصاویر می‌پردازد.

10. نمادیابی:

ارزیابی توانمندی کودک در تفکر نمادین و استفاده از نمادها و ارزیابی توجه انتقالی را انجام می‌دهد.


خرده‌آزمون‌های پیرامونی
(برای بدست آوردن اطلاعات جامعتری از توانایی های شناختی کودک):

خرده‌آزمون‌های پیرامونی مقیاس WISC-V جهت ارزیابی جامع‌تر توانایی‌های شناختی کودکان شامل 6 آزمون عبارتند از:

1. اطلاعات:

این خرده‌آزمون به ارزیابی دانش عمومی کودکان در زمینه‌های مختلف اطلاعاتی می‌پردازد. از کودکان خواسته می‌شود تا اطلاعات مربوط به علوم، هنر، تاریخ و سایر حوزه‌ها را بررسی کنند.

2. محاسبات:

این آزمون به اندازه‌گیری توانمندی‌های ریاضی و مهارت در حل مسائل محاسباتی اختصاص دارد. کودکان با سوالاتی مرتبط با محاسبات و مفاهیم ریاضی مواجه می‌شوند.

3. توالی حرف-عدد:

این خرده‌آزمون به ارزیابی توانایی کودکان در حفظ و بازخوانی توالی‌های حرفی و عددی می‌پردازد. این توانمندی اهمیت زیادی در فرآیند یادگیری و مهارت‌های زبانی دارد.

4. فهمیدن:

این آزمون به توانایی کودک در درک مفهوم و مضمون متون مختلف می‌پردازد. کودکان با متونی متنوع مواجه شده و توانایی درک مطلب و اطلاعات آن‌ها سنجیده می‌شود. همچنین یادگیری اجتماعی یا به نوعی هوش اجتماعی را می سنجد.

5. مفاهیم تصویر:

این خرده‌آزمون به ارزیابی توانمندی کودک در تجسم و درک مفاهیم مرتبط با تصاویر می‌پردازد. کودکان با تصاویر مختلف روبه‌رو شده و توانایی تفسیر، تفکر و طبقه بندی درباره آن‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

6. حذف کردن:

این آزمون به ارزیابی توانمندی کودک در جستجوی تصاویر هدف و حذف کردن آنها و ارزیابی توجه انتخابی می پردازد. 


پیشنهاد می‌کنیم بخوانید: نسخه پنجم مقیاس‌های هوش استانفورد- بینه


خرده‌آزمون‌های تکمیلی
(برای سنجش و شناسایی اختلالات یادگیری در کودکان):

خرده‌آزمون‌های مکمل نسخه پنجم مقیاس های هوش وکسلر کودکان، جهت سنجش و شناسایی اختلالات یادگیری در کودکان، از 5 آزمون متشکل هستند:

1. سواد سرعت نامگذاری:

این آزمون به اندازه‌گیری سرعت نامگذاری کودکان می‌پردازد. کودکان خواسته می‌شوند تا نمادهای مختلف را با سرعت به نام ببرند، که این توانمندی نشان‌دهنده سرعت پردازش اطلاعات است.

2. مقدار سرعت نامگذاری:

این آزمون نیز به ارزیابی سرعت نامگذاری کودکان می‌پردازد، اما با اندازه‌گیری مقدار دقت در این عملیات. این تست نشان‌دهنده این است که کودکان چقدر توانایی دقت در نامگذاری سریع را دارند.

3. ترجمه فوری نماد:

این خرده‌آزمون به بررسی توانایی کودکان در ترجمه فوری نمادها می‌پردازد. کودکان باید به سرعت نمادها را به معنای آن‌ها ترجمه کنند.

4. ترجمه تاخیری نماد:

این آزمون نیز به ترجمه نمادها می‌پردازد، اما با تأخیر در زمان. کودکان باید پس از مدتی نمادها را به معنای آن‌ها ترجمه کنند، که نشان‌دهنده توانمندی‌های یادگیری تاخیری است.

5. ترجمه بازشناسی نماد:

این آزمون WISC-V به بررسی توانمندی کودکان در ترجمه و بازشناسی نمادها می‌پردازد. کودکان باید نمادها را به معنای آن‌ها ترجمه کنند و سپس آن مفاهیم را به نمادها بازشناسی کنند. این تست نقص‌ها و اختلالات در فرآیند یادگیری را مشخص می‌کند.


ساختار نسخه پنجم مقیاس های هوش وکسلر کودکان (هنجار ایرانی)

نسخه پنجم مقیاس های هوش وکسلر کودکان(هنجار ایرانی) توسط دکتر کامبیز کامکاری و دکتر شهره شکرزاده در ایران استانداردسازی شده است و از ویژگی های روانسجی مطلوبی برخوردار است. 

ساختار نسخه پنجم مقیاس های هوش وکسلر کودکان (هنجار ایرانی)

تفسیر کیفی وکسلر 5

تفسیر و گزارش کودکان به شیوه‌ای کمی و کیفی انجام می‌شود. در این تفسیرها، علاوه بر گزارش کمی نتایج، تفسیرهای کیفی نیز ارائه می‌شود. این تفسیرها مطابق با روش تفسیری ارائه شده توسط سازندگان وکسلر5 بوده و همگام با نظریه CHC (مدل سلسله مراتبی توانایی های شناختی کتل، هورن و کارول) است.

  • تفسیر کیفی نمرات تراز در آزمون‌های اصلی و ثانوی، به تحلیل دقیق توانایی‌ها و ضعف‌های دانش‌آموز در هر حوزه می‌پردازد. این تحلیل نقاط قوت و ضعف در هر زمینه را برجسته می‌کند.
  • تفسیر کیفی نمرات استاندارد شاخص‌های اصلی، ثانوی و مکمل، به بررسی عمیق مهارت‌ها و توانایی‌های دانش‌آموز در هر زمینه می‌پردازد و مقایسه‌ای دقیق از نتایج ارائه می‌دهد.
  • تفسیر کیفی نوسانات میان آزمون‌ها و شاخص‌ها با ترکیب مقایسه دو به دو، این امکان را فراهم می‌سازد که تغییرات و نوسانات در نتایج به خوبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
  • تفسیر کیفی نمرات پردازش تراز شده و استاندارد، به نقد و تحلیل دقیق فعالیت‌های ذهنی دانش‌آموزان می‌پردازد و ارتباط آنها با استانداردهای مربوطه را مشخص می‌کند.
  • تفسیر کیفی و تطابق آزمون‌ها و شاخص‌ها با آخرین بروزرسانی نظریه CHC، به بررسی تطابق نتایج با اصول و تئوری‌های این نظریه می‌پردازد.
  • تفسیر کیفی شاخص‌های ترکیبی، با مقایسه نمرات بیش از دو شاخص با یکدیگر، تفاوت‌ها و تشابه‌ها را به وضوح نشان می‌دهد.
  • ارائه نمودارها و پروفایل‌های مقایسه‌ای، به ارائه یک نگاه سریع و واضح به نتایج برای هر بخش تفسیری می‌پردازد.

تفسیر کیفی و معادل‌های سنی، با توجه به سطح آزمون‌ها و شاخص‌ها، به تحلیل دقیق توانمندی‌ها و مشکلات دانش‌آموزان در مقایسه با همسالان خود می‌پردازد.


مهارت‌های ارزیابی‌شده با WISC-V

WISC-V که به‌تازگی (2016-2014) به‌روز شده است، اقدام به نوسازی کامل نموده و در طی 75 سال تحقیق و پیشرفت در زمینه ارزیابی هوشی را به خود جای داده است. این به‌روزرسانی نه تنها به نحوه اندازه‌گیری هوش کودکان پاسخ داده است بلکه نیازهای جامعه مدرن را نیز در نظر گرفته و این آزمون را با توجه به نیازهای عملی و بالینی جدید ارتقاء داده است.

WISC-V دارای 21 خرده آزمون اصلی و خرده آزمون تکمیلی است که تنوع گسترده‌ای از کنش های شناختی را پوشش می‌دهند. 

دو خرده آزمون اصلی شباهت‌ها و واژگان به‌عنوان اجزای کلیدی نمره درک کلامی را شکل می‌دهند.

زیر آزمون‌های بصری-فضایی نیز از طراحی بلوک و پازل‌های بصری تشکیل شده‌اند.

استدلال سیال با دو زیر آزمون اصلی، استدلال ماتریس و وزن‌های اشکال اندازه‌گیری می‌شود.

همچنین حافظه فعال با دو زیر آزمون اصلی ظرفیت عدد و ظرفیت تصویر پوشش داده شده و سرعت پردازش نیز با زیر آزمون‌های رمزگذاری و نمادیابی به تحلیل گذاری می‌پردازد.

مهمترین نکته این است که هر یک از 10 خرده آزمون اصلی به تنهایی در محاسبه نمره IQ یا هوشبهر کامل تأثیر یکسانی ندارند. بلکه، هوشبهر از هفت خرده آزمون اولیه تشکیل شده است. از جمله این خرده آزمون‌ها می‌توان به شباهت‌ها، واژگان، طراحی با مکعب، استدلال ماتریس، وزن‌ شکل، ظرفیت عدد و رمزگذاری اشاره کرد.

در تفسیر نتایج، نمره FSIQ به‌طور کلی به هوش کل فرد اشاره دارد. همچنین، ممکن است نمره GAI نیز دریافت شود که مشابه یک FSIQ است، اما با وزن کمتری بر حافظه فعال و سرعت پردازش. تفاوت‌های قابل‌توجه بین این دو نمره، ممکن است به عنوان نشان‌دهنده ناتوانی یادگیری در برخی از زمینه‌ها تلقی شود.


سخن پایانی

نسخه پنجم مقیاس هوش وکسلر کودکان (WISC-V) آخرین به‌روزرسانی در زمینه ارزیابی هوش فراهم کرده است. این مقیاس با 10 خرده آزمون اصلی و تکمیلی، تفصیل و گسترده‌ترین نمونه‌برداری از عملکرد ذهنی شناختی را فراهم می‌کند. تمرکز بر خرده آزمون‌های تکمیلی، به نمایش سرعت پردازش گروه‌های سنی مختلف و نمره زبان بر اساس نام‌گذاری تصویر و درک و فهم لغت می‌پردازد.

 WISC-V، یک ابزار جامع و به‌روز برای اندازه‌گیری هوش کودکان با توجه به ارتباط بالینی و معنادار خرده آزمون‌ها، به ارزش‌گذاری دقیق و گسترده‌ای از توانایی‌ها و نقاط قوت و ضعف فراهم می‌آورد.


نویسنده:
دکتر علی هاشمی | روانشناس، متخصص سنجش روانشناختی